Op dinsdag 26 september vond Samenzorg voor de toekomst plaats, een Society College met aanvullend diverse thematafels. Tijdens een inspirerende middag en avond leerden professionals uit de sectoren zorg en welzijn, gemeenten, onderzoekers, docenten, studenten en andere belangstellenden, meer over ondersteuning en zorg voor thuiswonende ouderen door samenzorg.

Samenzorg voor de toekomst is een initiatief van het lectoraat Sociale Veerkracht van Fontys Sociale Studies. Als kennispartner organiseert het lectoraat met enige regelmaat de zogenaamde Social Work Society Colleges, waarbij wordt ingezoomd op actuele thematiek binnen het sociaal domein. Het programma op 26 september stond volledig in het teken van ondersteuning en zorg voor de steeds groter wordende groep zelfstandig wonende ouderen door samenzorg. Tijdens een hybride Society College ging Teatske van der Zijpp, lector Technologie aan de Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid, dieper op het thema in. Er was bijzondere aandacht voor samenzorg met technologie in de sociale basis. Aansluitend vonden er thematafels plaats vanuit de Werkplaats Sociaal Domein Noord-Brabant Fontys, dat verbonden is aan het lectoraat Sociale Veerkracht van Fontys Hogeschool Sociale Studies. 

Schijf van vijf: denk groot, doe klein!

“Eén van de thematafels werd georganiseerd door het VVT Platform Zuidoost-Brabant. Hierin werd stilgestaan bij één van de projecten van het platform: de Schijf van vijf. Dit ‘model’ voor anders werken in de zorg werd in 2016 ontwikkeld door Petri Cornelissen, oud-zorgverlener en coach bij zijn trainingsbureau Zomer & Cornelissen. Tijdens de thematafel werden de deelnemers meegenomen in de ontwikkeling en toepasbaarheid van de Schijf van vijf. In een filmpje legde Petri uit hoe het model de handvatten biedt om een cliëntsituatie in kaart te brengen, het gesprek aan te gaan en handelingsperspectief te geven. 

“Zorgverleners hebben, vanuit hun behoefte om te zorgen, vaak de neiging om de zorgvraag van iemand ‘over te nemen’,” aldus Petri. “Maar als je de zorgvraag overneemt, ontneem je eigenlijk ook een stukje zelfredzaamheid. Bovendien, des te meer je overneemt, des te afhankelijker iemand wordt én des te meer de zorgbehoefte in Nederland stijgt. Door het toepassen van de Schijf van vijf leren we met andere ogen te kijken naar de vraag van de cliënt.” 

Wat kan de cliënt nog wél?

De kracht van de Schijf van vijf is de eenvoud ervan én de toepasbaarheid voor zorgverleners uit allerlei werkvelden binnen de zorg. Als iemand plots een beroep moet doen op professionele zorg, kan de Schijf van vijf gebruikt worden om de situatie van iemand in kaart te brengen en het gesprek aan te gaan over de zorgbehoefte. Dit gesprek heet het ‘samenzorggesprek’. De focus ligt hierbij op wat de cliënt nog wél kan in plaats van wat iemand niet meer kan. Vervolgens wordt gekeken welke hulpmiddelen ingezet kunnen worden, wat familie of mantelzorg kan betekenen, wat het sociale netwerk of andere instanties kunnen toevoegen en pas daarna wordt gekeken waarvoor de professional nodig is. De Schijf van vijf helpt zo om de eigen regie van thuiswonende ouderen te versterken, zodat ouderen langer zelfredzaam blijven en meer kwaliteit van leven ervaren. 

Anders en slimmer werken 

De werkwijze wordt inmiddels door verschillende zorgorganisaties omarmd. Zo vertelde Chantal Goesten, bestuurder van ZuidZorg, over de positieve ervaringen die de zorgorganisatie heeft opgedaan door het werken met de Schijf van vijf. In haar presentatie legde zij bijvoorbeeld uit hoe de Schijf van vijf bijdraagt aan het vergroten van de kwaliteit van leven voor de cliënt en helpt om binnen de organisatie op een eenduidige manier te werken. 

Ook Winanda Tan, innovatie ambassadeur bij de Zorgboog, is enthousiast over de Schijf van vijf. Binnen de extramurale zorg van de Zorgboog wordt het model inmiddels volop toegepast. Dit stelt de organisatie in staat om anders te werken en slimmer met hun mensen en middelen om te gaan. Het resultaat is dat er daardoor meer cliënten geholpen kunnen worden.

Ervaringen uit de praktijk

De werkwijze van de Schijf van vijf werd verduidelijkt aan de hand van verschillende casussen die door vijf ‘ervaringsdeskundigen’ besproken werden. Elk van hen vertegenwoordigde een andere ‘stap’ uit de Schijf van vijf: de cliënt, technologie & hulpmiddelen, mantelzorg & netwerk, de informatie zorg en de zorgorganisatie, oftewel: de professionele zorg. In de gesprekken werden ervaringen, successen en leerpunten gedeeld. Zo kwam onder andere naar voren dat het voor de cliënt niet altijd makkelijk is om hulp te vragen aan een naaste, omdat je iemand niet wilt belasten met zorgtaken. Het samenzorggesprek kan daarbij helpen. Tegelijkertijd kunnen technologie en hulpmiddelen een uitkomst bieden om langer zelfstandig en veilig thuis te blijven wonen. Maar het werd ook duidelijk dat het voor de mantelzorger lastig kan zijn om informatie te vinden over alle mogelijkheden voor zorg en ondersteuning in een gebied. Andersom is het voor zorgverleners vaak een uitdaging om naasten te (blijven) betrekken bij de zorg van een dierbare wanneer iemand uiteindelijk wordt opgenomen in een verpleeghuis. 

Daarnaast werd er een prachtig voorbeeld uit de praktijk gedeeld. Daarbij werd een oudere vrouw met behoefte aan ondersteuning gekoppeld aan een buurtbewoonster die graag iets voor een andere wilde betekenen. Het contact leverde een win-winsituatie op: de oudere vrouw krijgt hulp bij dagelijkse klusjes zoals boodschappen doen en de buurtbewoonster kan haar Nederlandse taalvaardigheid oefenen door de gesprekken die ze samen voeren. Tenslotte vormt het trainen van gespreksvaardigheid een heel belangrijk aspect bij het succesvol toepassen van de Schijf van vijf, zo bleek uit de gedeelde ervaringen.

Mooie aftrap 

Tussendoor en na afloop hadden deelnemers de mogelijkheid om bevindingen te delen en na te denken over kansen en bedreigingen voor het werken met de Schijf van vijf. De thematafel werd afgesloten met een heleboel nieuwe inzichten, die mee worden genomen voor het vervolgtraject van het project. 

“We zien deze thematafel als een mooie aftrap en hopen de komende tijd nog vaker met elkaar en uiteraard andere professionals samen te komen,” vertelt Saskia Bakermans, regio projectmanager van het VVT Platform Zuidoost-Brabant.  “Op die manier willen we de Schijf van vijf steeds beter gaan toepassen binnen de zorg in de regio.”